Ten behoeve van de kwaliteit van de restauratie en conservering van de wapenborden was doelgericht kunsthistorisch onderzoek noodzakelijk. Van alle betreffende ridders en soevereinen zijn titels en wapens zoals gevoerd in 1456 getraceerd. [**break**] Ook andere bewaard gebleven wapenborden van deze ridders of hun directe bloedverwanten zijn getraceerd en in goede reproductie ter hand gesteld van de restauratoren van de SRAL. Met dit vergelijkingsmateriaal werd het lezen en beoordelen van wat op de Haagse panelen wordt aangetroffen, op een meer verantwoorde en zorgvuldiger wijze mogelijk. Het kunsthistorisch onderzoek werd uitgevoerd door kunsthistoricus Drs. Marjolijn Kruip, onder inhoudelijke begeleiding van prof.dr. A.M. Koldeweij, Kunstgeschiedenis van de Middeleeuwen, Radboud Universiteit Nijmegen. De teksten op deze website berusten op dit onderzoek. Het onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door: - het door Prins Bernhard Cultuurfonds beheerde Pronk Visser Fonds, Wim en Nini H. Fonds, Keg Thate Fonds, Eelco Brinkman Fonds en het Wijnand Goppel Fonds, J.E. Jurriaanse Stichting, M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting, Stichting Fonds A.H. Martens van Sevenhoven.

Om de restauratie van de wapenschilden te begeleiden is in het najaar van 2004 een commissie samengesteld bestaande uit Mevrouw Mr. E.Y. Beelaerts van Blokland – van Schayk (bestuurslid/directeur M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting), De heer Dr. P. Le Blanc (oud directeur Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland en lid van de commissie Wet tot behoud Cultuurbezit), Mevrouw Prof. Dr. C.A. Chavannes – Mazel (Emeritus Hoogleraar Kunstgeschiedenis van de Middeleeuwen, Universiteit van Amsterdam), Mevrouw Ir M. Goltsch (Senior Adviseur Monumentenzorg Afdeling Monumentenzorg en Welstand Gemeente Den Haag), De heer Prof. Dr. A.M. Koldeweij (Universiteit Nijmegen en lid van de commissie Wet tot behoud Cultuurbezit), De heer M. de Ligt (Directeur Stichting Grote Kerk Den Haag), De heer L. Sozzani (restaurator van het Rijksmuseum).

Opdrachtgever Michiel de Ligt, directeur Grote Kerk Den Haag Rond de Grote Kerk 12 2513 AM Den Haag (070) 302 86 30 www.grotekerkdenhaag.nl www.1456.nl Producent Zcene MovingMediaCompany Stationsweg 18 3641 RG Mijdrecht www.zcene.nl Inhoudelijke verantwoording Drs. Marjolijn Kruip, Kunsthistoricus Radboud Universiteit Nijmegen (RU)  

Deze mobiele website heeft tot doel de bekendheid te verhogen over de geschiedenis en de historische waarde van het Culturele erfgoed, de Wapenborden van de Orde van het Gulden Vlies. De website is gemaakt voor gebruik in combinatie met een bezichtiging van de Wapenborden in de Grote Kerk , maar kan op andere plaatsen ook bekeken worden. Deze productie kwam tot stand met dank aan:    Gwendoline R. Fife - Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL), Maastricht    Ed van der Vlist - Koninklijke Bibliotheek Den Haag    Lex van Tilborg - Haags Historisch Museum    Wendy Louw - Haags Gemeente Archief Beeldverantwoording: Koninklijke Bibliotheek Den Haag >> hs. 76 E 10, Statuten, ordonnanties en wapenboek van de Orde van het Gulden Vlies (Zuidelijke Nederlanden, 1473): portretten van de Vliesridders - hs. 76 E 12 - miniatuur met een vergadering van de Orde van het Gulden Vlies - hs. 76 E 14; gehistorieerde initiaal met het wapen van Filips van Bourgondië. - hs. 76 F 2 - het Getijdenboek van Filips van Bourgondië (Oudenaarde, ca. 1455) miniatuur met hertog Filips van Bourgondië in gebed – hs.76 F 4; Wapenboek van de Orde van het Gulden Vlies (Zuidelijke Nederlanden, ca. 1561): fol. 2v – portret van Filips de Goede Haags Historisch Museum >> HGA z.g.r. 411a; Poldermolen aan de Haagse trekvliet, detail uit de kaart van N. de Clerck en J. van Londerseel -1614 - cat.nr.52; Het oudst gedateerde stadsgezicht uit Den Haag, 1553. - cat.nr.21; Een kopie van een stadkaart uit 1570 nagemaakt door Cornelis Elands. - cat. nr. 62; Geschilderde stadplattegrond 1658 Den Haag omgeving Raamstraat ca. 1570 - cat.nr.53; detail uit anoniem schilderij uit 1550-1565; De plaats in Den haag met winkels - inv.nr. 54; Schilderij van de Haagse Hofvijver, Anomiem,1567. Aangevuld met diverse afbeeldingen van de Graven van Holland. Haags Gemeentearchief Hs 36,1,fol. 120v-121r.; Plattegrond van de Grote Kerk of St. Jacobskerk uit ca. 1540 toont de situatie voor de brand 1539 Nationaal Archief: 3285b - Stadpaleis van de heren van egmond, op de hoek van Lange voorhout en Kneuterdijk - inv. Nr. 2149-11f.1r.; Openingspagina van het Remissorium Philippi (ca. 1450) samensteller van het boek overhandigt het aan opdrachtgever Filips de Goede. Foto’s wapenschilden na restauratie Joop van Reeken Fotografie www.reeken.com Tips voor verbetering? Mist u iets! De Grote Kerk Den Haag is verantwoordelijk voor de inhoud van websites www.1456.nl en www.ovhgv.nl en doet er alles aan deze actueel en de informatie juist te houden. Toch is het mogelijk dat er op deze website onjuistheden staan of belangrijke informatie ontbreekt. U kunt de redactie hierop attenderen via info@grotekerkdenhaag.nl Auteursrecht: Bij de samenstelling van deze site hebben de makers getracht alle rechthebbenden te achterhalen. Diegenen die desondanks menen rechten te kunnen doen gelden, worden verzocht contact met ons op te nemen om alsnog in een regeling te voorzien. Niets op deze site mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs/rechthebbenden. Deze bepaling geldt zowel voor geplaatste tekst, muziek(fragmenten) als beeld- en videomateriaal op deze site. Voor eventuele overname van informatie of herpublicatie kan contact met ons opgenomen worden via info@grotekerkdenhaag.nl Datagebruik: De Grote Kerk Den Haag wijst erop dat de website gebruik maakt van video- en audio-fragmenten. Hiermee kan bij gebruik van een mobiele dataverbinding via het mobiele netwerk een hoger dataverbruik dan normaal ontstaan. Uw telecom provider kan u hiervoor aanvullende kosten in rekening brengen, afhankelijk van de overeenkomst die u met uw telecom provider heeft. Gast-Wifi: Voor uw interactieve rondleiding langs de wapenborden kunt u gebruik maken van de gratis WiFi-verbinding van de Grote Kerk. De website is primair geproduceerd voor gebruik met smartphones en tablets. En is geoptimaliseerd voor de meeste versies van Android en Apple tablets en voor Apple en Android smartphones. Wifi Disclaimer: Grote Kerk Den Haag behoudt zich het recht voor het publieke Wifi-netwerk op ieder gegeven moment te deactiveren om onderhoud te verrichten. In geen enkel geval kan zij aansprakelijk worden gesteld, wanneer het netwerk niet naar behoren functioneert. Grote Kerk Den Haag behoudt zich ook het recht voor een logboek bij te houden en de gebruiker van het netwerk te verwijderen, indien deze zich niet houdt aan de geldende richtlijnen en/of fatsoensnormen. Grote Kerk Den Haag neemt geen verantwoordelijkheid voor de veiligheid van apparatuur, computer configuraties, verwijderingen van de beveiliging of wijzigingen aan bestanden, als gevolg van het gebruik van het draadloos netwerk in of rond de kerk. Grote Kerk Den Haag neemt geen verantwoordelijkheid voor enige verandering die gemaakt worden aan de instellingen van uw computer en kan geen garanties geven voor de werking van het netwerk in combinatie met uw computer.

Filips van Bourgondië, hertog van Bourgondië, Lotharingen, Brabant en Limburg, graaf van Vlaanderen, Artois en Bourgondië, paltsgraaf van Henegouwen, Holland, Zeeland en Namen, markies van Saint-Empire, heer van Friesland, Salins en Mechelen.[**break**]De onderdelen van het wapenbord verwijzen naar de belangrijkste gebieden waar de hertog in meer of mindere mate zeggenschap had. Zo staat "in zwart een leeuw van goud, genageld en getongd van rood" voor het hertogdom Brabant. Dit wapenbord is qua afmeting het grootste, en hiërarchisch gezien het belangrijkste van de reeks. Onder zijn wapenbord is een tekstbord bevestigd waarop de lijfspreuk van Filips de Goede staat vermeld: “Aultre n’aurray”. Letterlijk: ik zal geen ander hebben.

Na de dood van Filips de Goede in 1467, bleef de Orde van het Gulden Vlies bestaan. Met de geboorte van Filips de Schone, de vader van Karel V, ging de ridderorde van de Bourgondische dynastie over op het Habsburgse vorstenhuis. Dat veranderde weer toen de zoon van Karel V, Filips II, zich eind zestiende eeuw in Spanje vestigde. Toen kwam het zwaartepunt van de Orde meer op het Spaanse koningshuis te liggen.[**break**]Vanaf 1711 bestaan er twee Ordes van het Gulden Vlies: de Oostenrijkse en de Spaanse. De Oostenrijkse tak is eigenlijk het meest 'oorspronkelijk' en handelt nog volgens oude rituelen met authentieke objecten: net als vroeger leggen nieuwgekozen Vliesridders hun eed nog af op het speciale schwurkreuz. Wist-je-dat: De ketting met de gouden ramsvacht, het kenmerkende attribuut van de Vliesridders, nog steeds gedragen wordt door de ridders van de Orde van het Gulden Vlies? De Oostenrijkse Orde van het Gulden Vlies viert het bestaan nog altijd tijdens kapittels. Vliesridder worden, kan overigens niet zomaar. Je dient van de hoogste adel te zijn. En als niet-katholiek is het sowieso onmogelijk om lid te worden van de Oostenrijkse Orde. De Spaanse tak is minder streng wat dat betreft, omdat die zichzelf sinds het begin van de negentiende eeuw meer als een civiele ridderorde beschouwt. Prinses Beatrix is sinds 1985 lid van de Spaanse tak. Het hoofd van deze orde, de soeverein, is koning Juan Carlos van Spanje. Aartshertog Otto van Oostenrijk is soeverein van de Oostenrijkse tak. De Belgische koning Albert II is lid van beide takken. Voor beide orden geldt vandaag de dag dat het doel verlegd is van politiek naar behoud van het Europese culturele erfgoed. Wist-je-dat: Prinses Beatrix de tweede vrouw was die toetrad tot de Orde? Koningin Isabella van Spanje (1830-1904) ging haar voor. 

Spaanse orde en Habsburgse orde van het Gulden Vlies Huidige Leden - gecorrigeerd tot 30 November 2000[**break**] Spaanse orde van het Gulden Vlies, Huidige Leden Spaanse Orde (sinds 1961) - gecorrigeerd tot 30 November 2000 Juan Carlos I, Souverain van het Huis Bourbon (1938 - ) Charles de Bourbon, Prins van Deux-Siciles, Hertog van Calabre ( - ) Constantin II, Koning van Griekenland (1940 - ) Nicolas, Markies van Mondéjar (1905 - 1996) Felipe, Prins van Asturië (1968 - ) Karel Gustav, Koning van Zweden (1946 - ) Jean, Groothertog de Luxemburg (1921 -  ) Akihito, Keizer van Japan (1933 -  ) Hussein, Koning van Jordanië (1935 - 1999) Béatrix, Prinses der Nederlanden (1938 - ) Marguerite, Koningin van Denemarken (1940 - ) Elisabeth II, Koningin van Groot Brittannië (1926 -  ) Albert II, Koning van Belgie (1934 -  ) Harald V, Koning van Noorwegen (1937 - ) Habsburgse orde van het Gulden Vlies Huidige Leden habsburgse Orde (sinds 1961) — gecorrigeerd tot 30 November 2000 Charles Salvator, Aartshertog van Oostenrijk(1936 - ) André Salvator, Aartshertog van Oostenrijk (1936 - ) Laurence (Laurent), Aartshertog van Oostenrijk (1955- ) Michel Koloman, Aartshertog van Oostenrijk (1942- ) Michel Salvator, Aartshertog van Oostenrijk (1949- ) Georges, Aartshertog van Oostenrijk ( ) Carl Christian, Aartshertog van Oostenrijk ( 1954- ) Joseph, Aartshertog van Oostenrijk (1933- ) Rasso, Prins van Bavière (1926- ) Albert II, Koning van Belgie (1937- ) Jean, Groothertog van Luxembourg (1921- ) Antoine, Prins van Ligne (1925- ) Raymond, Burggraaf van Chabot-Tramecourt (1921- ) Albrecht, Prins van Hohenberg (1931- ) Joachim, Prins van Furstenberg (1923-2002 ) Charles, Hertog van Wurtemberg (1936- ) Edouard, Prins van Auersperg-Tautson (1917-2002 ) Vincent, Prins van Liechtenstein (1950- ) Marie-Emmanuel, Markgraaf van Meissen, Hertog van Saxe ( 1926- ) Nicolas, Prins Lobkowicz (1931- ) Jean, Burggraaf Hoyos-Sprinzenstein (1923- ) Georges, Prins de Waldbourg-Zeil en Trauchberg (1928- ) Hans Adam, Prins Souverain van Liechtenstein (1945- ) Clément, Prins van Altenbourg (1932- ) Duarte Pio, Hertog van Bragance (1945- ) Joseph, Burggraaf van Neipperg (1918- ) Georges, Hertog van Hohenberg (1929- ) Jacques, Burggraaf van Eltz (1921- ) Félix, Aartshertog van Oostenrijk (1916- ) Charles Louis, Aartshertog van Oostenrijk (1918- ) Rodolphe, Aartshertog van Oostenrijk (1919- ) Ferdinand, Aartshertog van Oostenrijk (1918- ) Henri, Aartshertog van Oostenrijk (1925- ) François Salvator, Aartshertog van Oostenrijk (1927- ) François, Hertog van Baviére (1933- ) Louis, Hertog van Baviére (1913- ) Charles, Aartshertog van Oostenrijk (1961- ) Jean Adam II, Prins van Liechtenstein (-) Charles, Prins van Schwarzenberg (1937- ) Joseph, Aartshertog van Oostenrijk (1960- ) Maximilien, Prins van Khevenhüller-Metsch (1918- ) Aloyse Constantine, Prins van Löwenstein-Wertheim-Rosenberg (1941- ) Godefroi, Burggraaf Czernin de Chudenitz (-) Henri, Prins van Orsini en Resenberg (1925- ) Hugues, Prins van Windisch Graetz (1955- ) Olivier, Burggraaf d’Ormesson (-) Jean-Frédéric, Baron van Solemacher-Antweiler(-) Nicolas, Baron Adamovich van Csepin (-)

In de Grote Kerk hangen vijfendertig Gulden-Vliesborden. Tijdens het kapittel van 1456 hingen de borden in het koor, boven de zetels van de Vliesridders. Nu hangen de zestiende-eeuwse borden in twee reeksen tegenover elkaar aan de binnenmuren van de kerk. Het veel grotere wapenbord van Filips de Goede hangt afzonderlijk aan een grote pilaar bij het Hoogkoor.[**break**] Een Gulden-Vliesbord is een bord of paneel met een (familie)wapen en in gouden letters de naam en titel(s) van een ridder. Tijdens het kapittel lieten de wapenborden zien met wie men te doen had. Zo fungeerden zij in de middeleeuwen als visitekaartjes van de ridders. Wist je dat: De naam van de ridder niet altijd verwijst naar zijn woongebied? Zo woonde Frank van Borssele bijvoorbeeld niet in Borssele, maar in Den Haag. Het vakgebied dat zich bezighoudt met familiewapens noemt men heraldiek. Achter alle gebruikte figuren, kleuren en metalen schuilt een betekenis. Dieren, menselijke gestalten en andere elementen worden gestileerd weergegeven en met speciale termen beschreven. Vair staat bijvoorbeeld voor bontwerk met hermelijn en grijze eekhoorn. Het wordt afgebeeld als in rijen gerangschikte zilveren en blauwe klokjes. Naast de eenendertig wapenborden zijn er twee identieke borden met de symbolen van de Orde en twee met het jaar van het kapittel, namelijk 1456.

De originele wapenborden uit 1456 die vervaardigd werden in opdracht van Filips de Goede, zijn bij een brand in 1539 in vlammen opgegaan. Lang werd gedacht dat de zwarte blakering op de achterzijde van de schilderijen sporen van deze brand waren en dat de originelen toch bewaard waren.[**break**] Het blijkt echter een schimmel te betreffen, veroorzaakt door de vochtige omstandigheden in de kerk. Dendrochronologisch onderzoek waarbij het hout onderzocht wordt aan de hand van de jaarringen, bevestigde de zestiende-eeuwse datering. Historisch onderzoek heeft uitgewezen dat de Haagse kerkmeesters een verzoek voor nieuwe exemplaren hebben ingediend bij Karel V. In 1545 was de nieuwe serie gereed. Deze ontstaansgeschiedenis verklaart de heraldische fouten en incorrecte titels op sommige wapenborden.

In de Grote Kerk hangen de wapenborden in twee grote lijsten tegenover elkaar. Het wapenbord van Filips de Goede hangt apart aan een pijler van het koor. Door de link bij de namen van de Vliesridders aan te klikken, is het mogelijk om de wapenborden van dichtbij te bekijken.

De Orde van het Gulden Vlies stelde Filips de Goede in staat zijn tentakels uit te spreiden in gebieden die onder zijn invloed vielen. Maar de Vliesridders moesten uiteraard ook contact met elkaar hebben. Daarom organiseerde Filips de Goede bijeenkomsten, zogenaamde kapittels, in verschillende steden binnen zijn Bourgondische rijk.[**break**] De keuze voor de stad was afhankelijk van de politieke omstandigheden op dat moment. Het eerste kapittel werd een jaar na de oprichting van de orde in Rijsel (Lille) gehouden, in 1431. Het negende kapittel organiseerde de hertog in Den Haag, in het jaar 1456. Vergaderen was het belangrijkste onderdeel van zo'n kapittel. De edellieden bespraken dan belangrijke politieke zaken en het gedrag van de Vliesridders. Misdragingen werden bestraft en heldendaden geprezen. Daarnaast werden overleden ridders herdacht en nieuwe ridders benoemd. Voor de religieuze plechtigheden kwamen de ridders tezamen in een kerk. In 1456 in de parochie kerk van Den Haag, de Grote Kerk. Wist-je-dat: In de Koninklijke Bibliotheek Den Haag een vijftiende-eeuws Statuten- en Wapenboek wordt bewaard? Het boek opent met één van de oudste voorstellingen van een vergadering van de Orde van het Gulden Vlies. De Vliesridders kwamen uit heel Europa, vanuit het graafschap Holland tot het koninkrijk Arragón en alle Bourgondische gebieden daartussen. Een kapittel was dus eigenlijk een soort politieke top op Europees niveau.

De directe aanleiding voor Filips de Goede om het kapittel in Den Haag te organiseren, was de benoeming van een bisschop in Utrecht. Tegen de zin van de hertog in werd Gijsbrecht van Brederode verkozen boven Filips bastaardzoon David van Bourgondië.[**break**] In Den Haag wilde de hertog de Hollandse edelen tot de orde roepen. In het bijzonder Reinoud van Brederode, Vliesridder en broer van de net verkozen bisschop. De Van Brederodes waren afkomstig uit een Hollands adellijk geslacht, dat doorgaans als anti-Bourgondisch werd gezien. Dat had weer te maken met de Hoekse en Kabeljauwse Twisten, een decennialange machtsstrijd tussen edellieden en steden. De leider van de Hoeken was Reinoud van Brederode, terwijl de Kabeljauwen Filips de Goede van oudsher meer gezind waren. Wist je dat: Reinoud van Brederode in eerste instantie niet naar het kapittel in Den Haag kwam? Onder dwang arriveerde hij uiteindelijk op dag elf. Toen onderhandelingen in 1455 over de bisschopskwestie mislukten, besloot Filips de Goede om alle machtige Vliesridders bijeen te roepen in Den Haag. Dichtbij de bisschopsstad Utrecht en vanuit het indrukwekkende grafelijke Binnenhof, wilde de vorst indruk maken en druk uitoefenen op de Hollandse edellieden. Een grotere opstand moest hiermee voorkomen worden. Uiteraard bespraken de Vliesridders de positie van Reinoud van Brederode uitgebreid. Reinoud arriveerde pas op 11 mei in Den Haag. Hij verklaarde op z'n knieën dat het geschil met bastaardzoon David een persoonlijke aangelegenheid was. Het was niet zijn intentie een opstand tegen Filips de Goede te beramen. Uiteindelijk accepteerde Reinoud officieel de nieuwe bisschop van Utrecht, David van Bourgondië. En daarmee eindigde het kapittel.

Zaterdag 1 mei 1456 ving het kapittel aan met een mis in de Grote Kerk. Daar zaten de ridders in het koor, de meest heilige plek van de kerk rondom het hoofdaltaar. Dit deel van de kerk was niet voor iedereen toegankelijk en zichtbaar.[**break**] Boven de hoofden van de ridders hingen de wapenborden met hun wapens. Zestien van de eenendertig Vliesridders waren aanwezig in Den Haag. Filips de Goede zat met het gezicht naar het hoofdaltaar toe. De andere ridders zaten aan weerszijden. De belangrijkste en trouwste ridders positioneerden zich het dichtst bij de hertog. Wist je dat: De Filips de Goede bewust gekozen heeft voor de parochiekerk boven de hofkapel? Door een recente verbouwing was de Grote Kerk groter en daardoor imposanter geworden. Naast het bijwonen van de kerkelijke diensten werd er vergaderd en gedineerd in de Grote Zaal op het Binnenhof, de huidige Ridderzaal.

Er werd niet alleen vergaderd op het Binnenhof. Er werd ook uitgebreid gedineerd en gefeest in de Grote Zaal. Want gezamenlijk eten en drinken vormde een belangrijk onderdeel van een kapittel.[**break**]

In de Grote Zaal werden lange tafels met banken opgesteld. Hoogstwaarschijnlijk zat Filips de Goede als soeverein van de Orde centraal, met de overige ridders aan weerszijden; de gasten aan andere tafels. De tafels waren gedekt met goud- en zilverwerk: goud voor de ridders en zilver voor de overige gasten. Kostbaar vaatwerk werd tentoongesteld om te pronken. Het zoutvat en het tafelschip behoorden tot de belangrijkste objecten.

Wist je dat: Van al dat goud- en zilverwerk zo goed als niets bewaard bleef? Vroeg of laat werd het in munterijen omgesmolten tot munten. Daarmee konden vervolgens oorlogen worden bekostigd. Op het Hollandse menu stonden vooral vis, wild en gevogelte. Everzwijnen, zwanen en pauwen waren echte lekkernijen. Producten kwamen of van de eigen boerderij op het Binnenhof, de omringende bossen, de hofvijver en de zee, of werden ingevoerd. Zo kwamen wijn en bier uit Duitsland, Frankrijk en Spanje. In de keukens, het bakhuis, het vleeshuis (lardier), de spijskamer (tredsoer) en de schenkkamer (buttelarye) op het Binnenhof werden de levensmiddelen bewaard en bereid.

De Grote Zaal liet Filips de Goede rijkelijk decoreren met prachtige tapijten en kostbare kunstwerken, die meereisden met de hertog. De gasten en Vliesridders logeerden rond het Binnenhof. Bedden en andere gebruiksvoorwerpen werden geleend van residenties in de buurt.[**break**] En als de Vliesridders vanaf het Binnenhof met hun paarden naar de Grote Kerk vertrokken, ging dat gepaard met veel pracht en praal: een uitgebreide stoet met vaandels, trompettisten, klokkengelui, versierde paarden en uitgedoste ridders gehuld in de prachtigste gewaden en juwelen. Wist-je-dat: Het Bourgondische hof bekend stond om zijn rijke hofcultuur? Zo was Jan van Eyck één van de hofschilders van Filips de Goede. In dit soort optochten werden de edelen gevolgd door een hele entourage van voetvolk. In het gevolg liepen dan de hofhoudingen van de edelen: hoe groter in omvang en hoe rijker uitgedost, hoe aanzienlijker de vorst. Zo’n schouwspel werd opgeluisterd met narren en muzikanten met blaasinstrumenten als trompetten, pijpfluiten en schalmeien. De geborduurde en geschilderde wapens van de Gulden-Vliesridders op de dekkleden van de paarden, banieren, wimpels en trompetvanen lieten zien wie met wie de Hollanders van doen hadden. Wist-je-dat: In de Grote Zaal, de huidige Ridderzaal, befaamde en imposante tapijten hingen die samen wel 100 meter lang waren? De Vliesridders zelf droegen tijdens het kapittel een rode, lange en wijdvallende mantel waarvan de randen met gouddraad geborduurd waren. Dat was de typerende kledij van een Vliesridder, ook wel ornaat genoemd. Daarbij hoorde een hoed, kaproen of chaperon genaamd, en natuurlijk de Gulden-Vliesketting. Ridders dienden het Gulden Vlies te allen tijde te dragen. Het kapittel was zo’n bijzonder evenement dat toeschouwers uit Frankrijk, Engeland, Spanje, Italië en Duitsland naar het anders zo slaperige Den Haag afreisden om de festiviteiten te aanschouwen. Er was een reden waarom Filips de Goede kosten noch moeite bespaarde voor het kapittel. De geruchten deden de ronde dat de vorst geen geld had om tegen Utrecht oorlog te voeren om en de bisschopskwestie te beslechten. Om het tegendeel te bewijzen, wilde de vorst een verpletterende indruk achterlaten, zowel in Den Haag als in het hele graafschap Holland.

In 1430 richtte Filips de Goede van Bourgondië (1396-1467) de Orde van het Gulden Vlies op. Deze exclusieve ridderorde was vooral een middel om edellieden aan zijn persoon en wijdverbreide dynastie te binden. Dat was, gezien de vele verspreide gebieden die de Bourgondische vorst bezat, een tactische zet.[**break**] Via de orde oefende Filips de Goede controle uit over zijn territoria. Dat stelde de vorst in staat om zijn macht te versterken en uit te breiden. De ridderorde verdedigde ook het christelijke geloof en het ridderideaal waarin trouw, dienstbaarheid en eer centraal stonden. De Orde van het Gulden Vlies bestond aanvankelijk uit vierentwintig ridders en vier officieren: een schatbewaarder, een wapenkoning, een kanselier en een griffier. Aan het hoofd stond de soeverein, Filips de Goede. In de jaren die volgden, breidde het aantal Vliesridders zich uit. Een Vliesridder behoorde tot de loyaalste vertrouwelingen en tot de belangrijkste bondgenoten van de vorst. Vliesridder was je voor je leven. Men kon die benoeming alleen herroepen als een ridder de statuten (de regels) van de orde had geschonden.

Op onregelmatige tijden kwamen de Vliesridders op verzoek van hun soeverein bijeen in verschillende steden binnen de Bourgondische gebieden. De keuze voor een specifieke stad was afhankelijk van de politieke omstandigheden, in 1456 bezocht de ridderorde Den Haag.[**break**] Tijdens de bijeenkomsten, zogenaamde kapittels, wisselden vergaderingen, kerkdiensten en diners elkaar af. Er werden politieke kwesties besproken, ordeleden bestraft, en nieuwe ridders gekozen. Nieuw gekozen ridders moesten een eed afleggen op een speciaal kruis, het Schwurkreuz. De kapittels duurden dagen, soms zelfs weken lang. En deze bijeenkomsten gingen altijd gepaard met pracht en praal en festiviteiten in de stad.

De naam van de ridderorde, het ‘Gulden Vlies', verwijst naar de Griekse mythe van Jason en de Argonauten die volgens het verhaal een wonderlijk gouden ramsvlies veroverd hadden. Hét symbool van de ridderorde is dan ook een ketting met een gouden (gulden) ramsvacht als hanger.[**break**] Met de keuze voor dit klassieke symbool, gaf Filips de Goede de ridderorde historisch belang. Zo werd het een waardige tegenhanger voor de Engelse, zeer prestigieuze Orde van de Kousenband en de legendarische Ridders van de Ronde Tafel. Niet de Heilige Graal, maar het Gulden Vlies was nu de kostbare schat waarnaar men op zoek was. Ook het Bijbelse Gulden Vlies van Gideon speelde een rol in de symboliek van de christelijke ridderorde.